Kan het kapitalisme de klimaatcrisis oplossen?

Brett Christophers sprak hierover in Rotterdam op 6 maart naar aanleiding van zijn nieuwste boek: “Why capitalism won’t save the planet”.

Wat als we de economische principes die ons zouden moeten helpen een betere wereld te creëren, fundamenteel verkeerd begrijpen?

 Ik zat in de zaal en heb genoten van het heldere verhaal van Brett Christophers, van het gesprek wat daarop volgde met als gesprekspartners Sandra Phlippen (top-econoom ABN-Amro) en Geert Maarse (host). Wat het volmaakt maakte was de unieke locatie: kantine Walhalla op Katendrecht.

 De zaal was uitverkocht en velen zullen, gezien de titel met bepaalde verwachtingen gekomen zijn. Als ik voor mijzelf spreek, is er behoorlijk aan de fundamenten van mijn standpunten, zo niet vooroordelen gezaagd. Niet in de laatste plaats door Sandra Phlippen. Haar oprechte betrokkenheid bij het klimaat en eerlijke uitleg van de economische principes die daarbij een rol spelen, hebben mij de hoop gegeven dat er ook vanuit het kapitalistisch bolwerk van banken op zijn minst wordt nagedacht over klimaat.

 De inhoud in een notendop:

Hoe kunnen we verwachten dat het algemeen belang wordt gediend als alle betrokken activa (grond, huisvesting, natuurlijke hulpbronnen, elektriciteit, intellectueel eigendom, digitale platforms) in handen zijn van particuliere bedrijven?

In zijn nieuwste boek, The Price is Wrong: Why Capitalism Won't Save the Planet (2024), biedt hij een essentiële interventie in tijden van klimaatcrisis. Wat als het probleem niet is dat de overgang naar hernieuwbare energiebronnen te duur is, maar dat het redden van de planeet niet voldoende winstgevend is? En hoe nemen we de controle terug?

 Brett Christophers focust in zijn verhaal op “elektriciteit”. De opwekking hiervan is volgens hem de grootste bedreiging voor het klimaat. Anders dan je zou verwachten is het gebruik van fossiele brandstoffen hierbij nog steeds stijgend. Het gebruik van zon- en windenergie stijgt ook, maar niet voldoende om ons extreem stijgende verbruik te dekken.

Hoe komt het dat er niet genoeg groene stroom wordt opgewekt?

Investeerders vinden het nog steeds een te groot risico en banken houden niet van risico’s. Andere investeringsmogelijkheden zijn:

-         Particuliere “durf-investeerders”

-         De Overheid: Het zou goed zijn voor het algemeen belang als de overheid meer regie neemt

-         Investering door burgers (Crowdfunding, coöperaties)

Waardoor zijn de risico’s zo hoog?

Hoewel de productiekosten van wind- en zonnestroom afgelopen jaren drastisch gedaald zijn, is er onvoldoende winst te behalen (volgens investeerders) . Dat heeft volgens Brett in hoofdzaak 3 oorzaken:

-         Er is een moordende concurrentie gaande

-         De productie is niet continu: Het waait niet steeds en de zon schijnt niet altijd.

-         De mogelijkheid grootschalig deze energie op te wekken ligt vaak ver verwijderd van de plek waar het nodig is, zodat de transportkosten hoog zijn.

Waar Brett Christophers vooral focust op de productiekant van de elektriciteit, benadrukt Sandra Phlippens juist het belang van vermindering van het verbruik. Daarvoor kreeg ze applaus uit de zaal.

In antwoord op een kritische vraag uit de zaal (“of banken niet met minder winst genoegen konden nemen”), verraste ze ons allen door te zeggen dat ze dat al eens heeft voorgesteld in de aandeelhoudersvergadering. Helaas voelde die er niet voor. Hier blijkt dus dat het typisch kapitalistische systeem van aandeelhouders een ernstig remmende werking heeft op de verduurzaming. Maar het is goed om te weten dat er iemand van binnenuit krabt aan de fundamenten daarvan.